فتق دیسک کمر

فتق دیسک کمر چیست؟

از هر ده نفر هشت نفر در طول عمر به نوعی کمر درد را تجربه خواهند کرد. فتق دیسک کمر یک مشکل پزشکی شایع و عبارت است از بیرون زدگی بخش درونی دیسک بین مهره ها.

فتق دیسک هنگامی اتفاق می افتد که مرکز ژلاتینی دیسک از ناحیه ضعیف و پاره شده دیواره بیرونی دیسک به سمت خارج جابجا یا به اصطلاح فتق (بیرون زده) شود.

این بیرون زدگی مواد داخلی دیسک هم از طریق فشار مستقیم روی عصبها و هم از طریق التهاب و تورم موضعی (تحریک شیمیایی عصب) موجب تحریک عصبها در کمر می شود.

درد ناشی دیسک کمر با یا بدون انتشار به پا است که نوع با انتشار به پا معمولا شدیدتر است و به اسم درد سیاتیک نیز مشهور می باشد.

بیشتر فتق دیسک ها در ستون فقرات کمری اتفاق می افتد، جایی که اعصاب نخاعی از بین مهره های کمری خارج می شوند و سپس دوباره به هم می پیوندند تا عصب سیاتیک را تشکیل دهند.

درد فتق دیسک کمر ممکن است از کمر به ناحیه باسن و سپس پشت ران و ساق و حتی روی پا یا کف پا تیر بکشد. بی حسی یا سوزن شدن یا احساس سوزش و داغ یا سرد شدن ممکن است در قسمتهایی از پا بدنبال فشرده شدن عصب نخاعی به وجود بیاید.

درمان با استراحت، مصرف دارو، تزریق در ستون فقرات و فیزیوتراپی اولین قدم برای بهبودی است. بیشتر افراد طی شش تا هشت هفته بهبود می یابند و به فعالیت طبیعی باز می گردند.

گاهی اوقات فتق به حدی شدید است که یک قطعه از دیسک جدا شده و آزادانه داخل کانال نخاعی می افتد.

ساختار دیسک های کمر

ستون فقرات شما از استخوانهایی بنام مهره ها ساخته شده اند. بخش کمری (پایین کمر) ستون فقرات بیشتر وزن بدن را تحمل می کند. پنج مهره کمری به شماره L1 تا L5 وجود دارد.

مهره ها توسط دیسک هایی از هم جدا می شوند، که به عنوان کمک فنر یا بالشتک عمل می کنند و مانع از سایش مهره ها به یکدیگر می شوند.

در اصل، دیسک حرکت بین مهره های ستون فقرات را امکان پذیر می کند و به عنوان یک بالشتک و ضربه گیر بین استخوان ها فعالیت می نماید.

حلقه بیرونی دیسک، آنولوس نامیده می شود. هر دیسک دارای یک مرکز پر از ماده ژلاتینی به نام هسته است. در سطح هر دیسک کمر، یک جفت اعصاب نخاعی از نخاع خارج شده و به لگن و پاهای شما منتقل می شوند.

نخاع و عصبهای خروجی از ستون فقرات شما، به عنوان یک انتقال دهنده پیغامها یا رابط به شما امکان می دهند دستورات حرکتی را از مغز به سمت اعضای بدن برده و پیامهای حسی را به سمت مغز بیاورید.

به همین علت هرگونه فشار یا آسیب روی نخاع و عصبها ناشی از دیسک کمر، می تواند موجب اختلال حسی یا حرکتی در پاها شود.

علائم و نشانه ها

علائم فتق دیسک بسته به محل آن و مجاورت با عصب نخاعی بسیار متفاوت است. اگر فتق دیسک کمر دارید، ممکن است دردی را احساس کنید که از کمر شروع شده و به یک یا هر دو پای شما کشیده می شود.

درد تیر کشنده به پا معمولا به ناحیه باسن و پشت ران و ساق و حتی روی پا یا کف پا انتشار می یابد. البته درد با منشاء دیسک کمر می تواند در برخی موارد فقط در کمر احساس گردد.
معمولا در شرایطی مثل ایستادن طولانی، راه رفتن یا نشستن، احساس درد بیشتر شود. فعالیت هایی مانند خم شدن، بلند کردن اجسام، پیچ خوردن و نشستن اکثرا باعث افزایش درد می شوند.

گاهی اوقات درد همراه با بی حسی و سوزن شدن یا احساس سوزش در پا است و یا می تواند با گزگز و مورمور و سرد شدن در محدوده عصب درگیر همراه باشد.

همچنین ممکن است گرفتگی عضلات در کمر یا پا را تجربه کنید. علاوه بر درد، ممکن است ضعف عضلات پا یا زانو یا مچ پا را داشته باشید.

در موارد شدید، ممکن است قادر به راه رفتن معمولی نباشید (به کمک دست ها راه بروید) و یا ممکن است کنترل روده و یا مثانه را از دست بدهید.

اگر ضعف شدید پا یا مشکل در کنترل عملکرد مثانه یا روده را تجربه می کنید، میبایست بصورت اورژانسی به پزشک مراجعه کنید.

می توان گفت که بسته به شدت التهاب و فشار بر روی ریشه عصبی و همچنین محل بیرون زدگی دیسک، ممکن است علایم مختلفی، از یک درد با شدت کم تا درد های بسیار شدید تیر کشنده و یا بی حسی و گرفتگی در محدوده عصب درگیر یا ضعف عضلانی و حتی اختلال در ادرار و مدفوع را تجربه کنید.

علت ها و دلایل فتق دیسک کمر

دیسک ها اکثرا به دلیل فشارهای وارده و بلند کردن نادرست اجسام دچار فتق یا بیرون زدگی می شوند. فشار دیسک در حالت نشستن نامناسب و همینطور در حالت خم شدن از کمر و چرخش تنه، بالا می رود.

افزایش سن نیز نقش مهمی در ایجاد فتق دیسک کمری ایفا می کند. با بالا رفتن سن هسته مرکزی دیسک های شما خشک و سخت تر می شوند و همچنین ممکن است دیواره بیرونی دیسک ضعیف گردد.

در فشار بالاتر از حد تحمل دیسک، هسته ژلاتینی ممکن است از طریق پارگی در دیواره دیسک به سمت کانال نخاعی بیرون زده و با لمس یک عصب ایجاد درد کند.

ژنتیک، سیگار کشیدن، فعالیت طولانی یا سنگین شغلی، و حوادث حین ورزش یا تفریح ممکن است منجر به انحطاط زودرس دیسک کمری شوند.

تشخیص فتق دیسک کمر

وقتی اولین بار درد کمر تیرکشنده به ناحیه باسن یا پا را تجربه کردید، با پزشک خود مشورت کنید. دردهای ناشی از فتق دیسک بر خلاف دردهای گرفتگی عضلات کمر، بهتر است سریعتر معاینه و درمان شوند تا از عوارض و عواقب آن پیشگیری شود.

پزشک برای درک علائم، هرگونه صدمات یا شرایط قبلی را در نظر می گیرد و تاریخچه پزشکی را کامل بررسی می کند و تعیین می کند که آیا سبک زندگی یا فعالیتهای فیزیکی شما باعث ایجاد درد می شود یا خیر.

در مرحله بعد یک معاینه فیزیکی برای افتراق منبع و منشاء درد و تستهایی جهت بررسی رفلکسها، ضعف عضلانی یا اختلال حسی انجام می شود.

ممکن است یک یا چند مورد از مطالعات تصویربرداری زیر را دستور دهیم:

• اشعه ایکس
• ام آر آی
• نوار عصب و عضله (EMG)
• سی تی اسکن
• میلوگرام

روش های درمانی

روش‌های متنوع غیرجراحی و در برخی موارد، جراحی برای درمان کمردرد یا درد ستون فقرات وجود دارد.

درمان غیر جراحی محافظه کارانه اولین قدم برای بهبودی است و می تواند شامل دارو، استراحت، توانبخشی، فیزیوتراپی، تمرینات ورزشی در منزل، آب درمانی، تزریق استروئید اپیدورال (ESI)، و سایر انواع تزریقها و مداخلات پیشرفته ستون فقرات و جراحی بسته باشد.

با شروع درمان، ۸۰٪ از افراد مبتلا به کمردرد در حدود شش تا هشت هفته بهبود می یابند و به فعالیت طبیعی باز می گردند.
فتق دیسک کمر

رایج‌ترین روش‌های درمان عبارت‌اند از:

استراحت

استراحت و مراقبت از خود در تمامی موارد درد ناشی از فتق دیسک لازم است. استراحت مطلق در بستر فقط به مدت حداکثر دو روز توصیه می شود، ولی استراحت نسبی و عدم انجام کارهایی که فشار داخل دیسک کمر را افزایش می دهد به مدت چندین هفته توصیه می گردد.

محدود کردن فعالیت و رعایت توصیه های پزشکی به بهبود شما کمک می کند.

دراز کشیدن به پهلوی راست یا چپ و خم کردن زانوها به سمت شکم با یک بالش کوچک بین دو زانو و یا دراز کشیدن به پشت و خم کردن زانوها (بالش زیر زانوها) ممکن است بهترین راه برای کاهش فشار دیسک باشد.

داروها

استامینوفن، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، استروئیدهای خوراکی یا تزریقی، شل کننده‌های عضلانی، داروهای مخصوص درد نروپاتیک (ناشی از فشار روی عصب)، برخی ویتامینهای خاص، داروهای مخدر خفیف، و برخی ضد افسردگی‌ها رایج‌ترین داروهایی هستند که به عنوان داروی فتق دیسک کمر تجویز می‌شوند.

توجه داشته باشید که هر نوع دارو نقاط قوت، محدودیت‌ها و اثرات جانبی مختص به خود را دارد. پزشک با در نظر گرفتن معاینه، نوع و شدت دیسک کمر و شرایط خاص هر فرد (بیماریهای زمینه ای و سلامت عمومی‌) نسبت به تعیین و تجویز داروی مناسب برای درمان اقدام می کند.

کمربند طبی و بریس

بسته به نظر پزشک معالج، بین چند روز تا یکماه استفاده از کمر بند طبی چهارفنره برای فتق دیسک کمر لازم است.

ممکن است بستن آن فراتر از یکماه و صرفا در موقعیتها و زمانهای خاص توسط پزشک توصیه شود که نیاز به رعایت آن می باشد.

گرما

گرما جزء موارد موثری است که می توانید بر روی ناحیه کمر به شکل کیسه آب گرم یا تشک برقی بگذارید.

این کار به افزایش جریان خون در منطقه و کاهش اسپاسم عضلات آن ناحیه کمک خواهد کرد.

توانبخشی و ورزش های کمر

در روزهای اول شروع کمردرد ناشی از فتق دیسک (درد حاد) توصیه به ورزش نمی شود.

پس از سپری شدن دوره حاد اولیه درد فتق دیسک کمر، که چند روز تا چند هفته اول را شامل می شود، ورزشهای اختصاصی کمر را می توان شروع کرد.

ورزشها جهت تقویت عضلات طرفین ستون فقرات و عضلات شکمی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و یکی از روش‌های کارآمد تسکین کمردرد می باشند.

ممکن است برخی حرکات کششی جهت حفظ دامنه حرکتی و برطرف نمودن کوتاهی عضلات و تاندونها به شما آموزش داده شوند.

ورزشهای اختصاصی کمر با توجه به مشکل شما تجویز می شوند و جهت افزایش ماندگاری تاثیر سایر درمانها مثل دارو یا تزریق دیسک کمر و پیشگیری از عود کمردرد بسیار مهم می باشند.

بهتر است ورزشها پس از گرمای موضعی مثل کیسه آب گرم (بمدت 15-20 دقیقه) انجام شوند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یکی از روش‌های درمان کمر درد است. باید توجه شود که در این شیوه نیز آموزش ورزشها و حرکات کششی و گرمای موضعی بیشترین اهمیت را دارند.

آب درمانی

آب درمانی پس از سپری شدن دوره درد حاد کمر می تواند برای تقویت عضلات کمری موثر باشد ولی در حین درد شدید توصیه نمی شود.

کشش (تراکشن) ستون فقرات

در روش کشش (تراکشن) ستون فقرات کمری، کششی بر این بخش از بدن وارد می شود، با این تئوری که شاید موجب کاهش فشار روی دیسک‌ها گردد.

اثر کشش ستون فقرات در درمان فتق دیسک، سیاتیک، و تحت فشار بودن عصب عنوان شده است. کشش ستون فقرات را می‌توان به صورت دستی یا توسط دستگاه انجام داد.

توجه داشته باشید که اثر این شیوه بصورت کامل اثبات شده نیست و نیاز به تحقیقات بیشتر در این زمینه می باشد.
فتق دیسک کمر

طب سوزنی

طب سوزنی می تواند موجب کاهش اسپاسم عضلانی، ریلکس شدن عضلات کمری و کاهش درد شود.

ماساژ

ماساژ ملایم عضلات کمری می تواند موجب افزایش گردش خون، ریلکس شدن عضلات و آزاد شدن اندورفین (ضد درد طبیعی بدن) شود.

مداخلات پیشرفته برای درد دیسک کمر از جمله بلوک کردن ریشه عصب، لیزر دیسک و…

این عملها تحت فلوروسکوپی با اشعه ایکس انجام می شوند و اکثرا شامل تزریق کورتیکواستروئیدها و یک ماده بی حس کننده در فضای اپیدورال ستون فقرات هستند.

این داروها برای کاهش تورم و التهاب اعصاب در کنار ناحیه دردناک تحت فشار نخاع استفاده می شوند. این تزریقها در تسکین کمر درد و درد تیر کشنده به پا مفید خواهند بود.

مشهورترین و شایعترین آنها، تزریق اپیدورال است. بسیاری از بیماران طی چند هفته پس از تزریق اپیدورال متوجه بهبود درد و علائم می شوند. برای رسیدن به اثر کامل ممکن است تزریقات تکرار شوند.

مدت زمان تسکین درد متفاوت است، و ممکن است ماهها یا سالها ادامه داشته باشد.

در کل انواع مختلفی از این تزریقهای اختصاصی وجود دارد که بنامهای تزریق اپیدورال، تزریق داخل دیسک و گاهی بنام جراحی بسته و …. نامیده می شوند.

ممکن است داروهای متفاوت و یا ابزارهای متفاوتی (لیزر، اوزون، پی آر پی و …) استفاده شوند. این تزریقها در صورتی موثرتر خواهند بود که دقیقاً دارو را به نقطه مناسب در فضای ستون فقرات برسانند.

رعایت توصیه ها و ورزشهای پس از تزریق ضروری می باشند.
فتق دیسک کمر

جراحی

در برخی از انواع شدید دیسک کمری که به درمانهای معمول پاسخ نمی دهد و یا در شرایط خاصی که پزشک با معاینه و روشهای تصویر برداری تصمیم می گیرد، لازم می باشد.

از جمله در مواردی که اختلال کنترل ادرار و مدفوع بعلت فشار دیسک روی نخاع رخ دهد، جراحی ضروری می باشد.

توصیه ها

در صورت داشتن کمردرد تا حد امکان فعالیت‌های معمول روزانه خود را با شدت کمتر ادامه دهید. استراحت یک تا دو روزه (کمتر از یک هفته) به بهبودی کمک می کند ولی استراحت بیشتر توصیه نمی گردد.

ممکن است پزشک درمان شما را مرحله به مرحله از شیوه های کم هزینه تر و آسانتر مثل دارو، ورزش خاص، کمربند، و یا فیزیوتراپی شروع کند و در صورت عدم بهبودی از تزریقهای اختصاصی ریشه های کمری و دیسک بهره جوید.

تغییر سبک زندگی و حرکت‌های اصلاحی خاص برای تقویت عضلات جهت جلوگیری از بروز مجدد کمر درد اهمیت فراوانی دارد.

تکنیک های مناسب بلند کردن اجسام را یاد بگیرید.

حالت صحیح بدن در هنگام نشستن ، ایستادن ، حرکت و خوابیدن را رعایت کنید.

برنامه ورزشی مناسب برای تقویت عضلات ضعیف شکم و کمر داشته باشید.

از آسیب دیدگی مجدد جلوگیری کنید.

وزن سالم و نگرش مثبت و مدیریت استرس مهم است.

سیگار کشیدن ممنوع.

نحوه صحیح نشستن، رانندگی کردن و سایر موارد را می توانید در دیگر صفحات این سایت بیابید.