کمردرد و دیسک کمر

کمردرد و دیسک کمر بیماری بسیار شایعیست که هر فرد در طول زندگی دست کم یکبار ان را تجربه میکند. این درد ممکن است خفیف تا شدید و کوتاه مدت (حاد) یا طولانی (مزمن – بیش از 3 ماه) باشد. کمردرد در تمام سنین دیده می شود. بروز کمردرد انجام فعالیت‌های روزمرّه را دشوار می‌سازد. کمردرد در بسیاری از موارد به خودی خود ظرف چند روز با استراحت برطرف می‌شود.

علت ها و دلایل کمردرد

کمر درد علل گوناگونی دارد. علل و عوامل مختلفی مانند مشکلات دیسک، رباطهای بین مهره ای، فشار و التهاب بر روی ریشه های اعصاب کمری (سیاتیک)، اسپاسم های عضلانی، ساییدگی یا در رفتگی مفاصل بین مهره ای (فاست)، بدخیمی ها، شکستگی مهره ها، پوکی استخوان و بیماریهای روماتیسمی و… می توانند موجب شروع کمردرد باشند.
کمردرد و دیسک کمر

کمردردهای عضلانی یا مکانیکال

شایعترین علت کمر درد در دنیای ماشینی امروزعلل مکانیکال یا همان علل عضلانی هستند. این نوع درد در اثر تنبلی عضلات یا ضعف عملکرد عضلات ایجاد می شود. همچنین افزایش یا کاهش گودی کمر در اثر اختلال عملکرد عضلات بسیار شایع است.

این نوع کمردرد گاهی اوقات بدنبال انجام فعالیتی خاص مانندبلند کردن اشیاء یا خم شدن جهت برداشتن جسمی از روی زمین شعله‌ور می‌شود. با افزایش سن احتمال بروز این عارضه بعلت تغییرات فرسایشی در ستون فقرات و تحلیل عضلانی افزایش می یابد. البته این تغییرات ناشی از بالا رفتن سن مانع فعال بودن اکثر بیماران نمی‌شود وآنان می‌توانند از زندگی‌ای تقریباً معمولی بدون درد لذت ببرند.

اگر برنامه صحیحی داشته باشیم کهولت سن نمی تواند عامل کمر درد باشد بلکه بسیاری از افراد بدلیل شروع ورزش صحیح کیفیت زندگی بهتری در سنین بالا دارند.

کشیدگی عضلات یا رگ به رگ شدن

کشیدگی عضلات که در اصطلاح عامه به “رگ به رگ شدن” مشهور است، دردی عضلانی منتج از فعالیت بیش از اندازه می باشد. این نوع کمردرد یکی از رایج‌ترین انواع بوده و که ناشی از کشیدگی و آسیب فیبرهای عضله‌ یا رباط‌ها در ناحیه کمری می باشد.

آسیب دیدن دیسک یا فتق دیسک کمری

فتق دیسک به خارج شدن ماده نرم ژلاتینی قسمت داخلی دیسک بواسطه شکاف یا پارگی در حلقه محافظتی دیسک گفته می شود. کمردردی که پس از گذشت چند روز استراحت تسکین نیابد یا اگر به ناحیه باسن یا پشت پا تیر بکشد، می‌تواند ناشی از فتق یا پارگی دیسک کمر باشد. پارگی‌های کوچک قسمت خارجی دیسک یکی از پیامدهای افزایش سن نیز می باشند.

برخی از بیماران مبتلا به پارگی دیسک دچار هیچ دردی نمی‌شوند، حال آنکه بقیه از دردی رنج می‌برند که هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی مدتی طولانی‌تر رنج‌شان می‌دهد.
کمردرد و دیسک کمر

درد سیاتیک

هنگامی که فتق و برجستگی دیسک به سمت کانال نخاع باشد، عصب‌های حساس ستون فقرات تحت فشار قرار می‌گیرد و درد بروز می‌یابد. از آنجایی که فتق دیسک کمر غالباً به ریشه اعصاب منتهی به پا فشار می‌آورد، درد در باسن و قسمت جلو یا پشت پا برانگیخته می‌شود که از آن با نام سیاتیک یاد می‌شود. فتق دیسک معمولاً درنتیجه بلند کردن اشیاء، هل دادن، خم شدن یا حرکت‌های چرخشی است.

آیا فکر می کنید موقع خم شدن جهت برداشتن یک خودکار از روی زمین، دیسکهای کمری شما فقط وزن خودکار را تحمل می کنند؟
در هر بار خم شدن از کمر، مجموع فشار و وزن سر و تنه و هر دو اندام فوقانی به دیسکهای کمری شما وارد می شود. پس نحوه درست برداشتن اجسام از روی زمین در پیشگیری از فتق دیسک و درد سیاتیک بسیار مهم می باشد.

کاهش مقدار آب دیسک

فرایند پیری با کاهش مقدار آب موجود در قسمت هسته دیسک موجب کاهش خاصیت ارتجاعی دیسک بین مهره ای می شود. این فرآیند در برخی از افراد سریعتر از سن مورد انتظار رخ می دهد. کاهش خاصیت ارتجاعی بخش محیطی و مرکزی دیسک بین مهره‌ای، یک عامل زمینه ساز برای سایر آسیبها محسوب می‌گردد ولی به خودی خود دردناک نیست.

فرسایش یا آرتروز کمر

از دیگر تغییرات وابسته به سن و فعالیتهای شغلی، فرسایش و آرتروز ستون فقرات است. کاهش آب هسته دیسک و کاهش ارتفاع دیسک‌های بین مهره‌ای موجب فشار و سایش مفاصل فاست مهره‌ها یا استخوانهای بالا و پایین دیسکها روی یکدیگر می‌شود. نتیجه نهایی چنین فرسایشی درد و خشکی کمر و ستون فقرات یا همان آرتروز می باشد.

سر خوردگی مهره

تغییرات ناشی از پا به سن گذاشتن و فرسایش عمومی باعث می‌شود تا رباط‌ها و مفاصل‌ نتوانند ستون فقرات را در موقعیت و جایگاه مناسب نگه دارند. در نتیجه مهره‌ها حرکات بیش از اندازه پیدا می‌کنند و یک مهره امکان لغزیدن رو به جلو روی مهره پایینی را پیدا می‌کند. اگر این لغزش بیش از اندازه باشد، استخوان‌ها شروع به فشار آوردن به اعصاب نخاعی می‌کنند. سر خوردگی مهره می تواند مادرزادی، در اثر ضربه، زمین خوردن، یا در اثر تغییرات فرسایشی وابسته به سن باشد.

تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاع زمانی رخ می‌دهد که فضای مجرای میانی ستون فقرات که محل عبور نخاع می باشد، باریک شود و نخاع و اعصاب نخاعی تحت فشار قرار گیرند.

انحراف ستون فقرات (اسکولیوز)

انحناء غیرطبیعی ستون فقرات که غالباً در دوران نوجوانی رخ می‌دهد، اسکولیوز یا انحراف جانبی ستون فقرات نامیده می‌شود. این عارضه در بیماران مسن‌تر مبتلا به آرتروز، التهاب مفاصل و یا پوکی استخوان نیز ممکن است به چشم بخورد.

پوکی استخوان

شکستگیهای مهره ناشی از پوکی استخوان می توانند موجب کمردرد بخصوص در بانوان پس از یائسگی شود.

قوس زیاد کمری

به علت عدم تعادل بین عضلات و یا ثانویه به سرخوردگی مهره ممکن است قوس کمری افزایش یابد.

سایر علل کمردرد

کمر درد علل دیگری نیز دارد که شماری از آنها بسیار جدی هستند. تومورهای ستون فقرات، بیماری عروقی یا شریانی، سابقه ابتلا به سرطان، کمردرد به همراه تب و لرز، شرایط کاهش یا نقص ایمنی (مثل افراد دارای پیوند اعضاء)، دردی که شبها شدیدتر است و از خواب بیدار می کند، و یا بروز بی اختیاری ادراری-مدفوعی بهمراه کمردرد بسیار مهم بوده و حتماً در اسرع وقت میبایست با پزشک خود مشورت کنید.
کمردرد و دیسک کمر

علائم و نشانه ها

کمر درد انواع گوناگون دارد؛ این درد می‌تواند از درد محدود به کمر تا دردی که به ناحبه باسن و پاها تیر می کشد متفاوت باشد. همچنین کمردرد از شدت خفیف تا شدید و حتی حالت خنجری و تیرکشنده متغیر می باشد. درد ممکن است در هنگام حرکت یا خم شدن به جلو، عقب یا خم شدن به پهلو تشدید شده و موجب محدودیت در حرکات و فعالیتها شود.

درد با بلند کردن اجسام سنگین، راه رفتن، نشستن و ایستادن طولانی مدت بیشتر می شود. نوع درد به علت و عامل اصلی بروز درد بستگی دارد. کمر درد در اکثر موارد هنگام دراز کشیدن تا حدی تسکین می‌یابد.

درد سیاتیک یا کمردرد ناشی از فشار روی ریشه های اعصاب کمری اغلب با سرفه، عطسه و سایر مانورهایی که موجب افزایش فشار داخل نخاع می شوند، تشدید می گردد. همچنین حرکات ستون فقرات که موجب تنگتر شدن سوراخ بین مهره ای می شوند، درد سیاتیک را تشدید می کنند.

ممکن است علائم دیگری همراه کمردرد وجود داشته باشند:

• اسپاسم عضلات کمری و یا عضلات پشت ساق یا ران
• گزگز و بیحسی در قسمتهایی از پاها یا باسن و کمر
• کاهش قدرت عضلانی در پاها (بطور مثال عدم توانایی راه رفتن روی پنجه یا پاشنه پا)

کمردرد معمولا طی 6 هفته اول حاد، 6 هفته تا 3 ماه تحت حاد و بالای 3 ماه مزمن در نظر گرفته می شود.

فارغ از این که در چه سنی هستید و با چه علائمی مواجه شده‌اید حتماً به پزشک مراجعه کنید. برخی از موارد کمردرد به اقدام تشخیصی و درمانی سریع نیاز دارنند تا جلوی عوارض طولانی مدت و غیر قابل برگشت گرفته شود.

تشخیص

پزشک پس از بررسی علائم بیمار و شرح حال پزشکی، پشت و کمر و پاها را معاینه می‌کند. ممکن است نواحی متفاوت را فشار می‌دهد تا نقطه دردناک را بیابد و به منظور بررسی درد و محدودیت‌ حرکتی از بیمار می‌خواهد تا رو به جلو، عقب و طرفین خم شود.

مامی عصبهای پا از ریشه های نخاع کمری (لومبوساکرال) منشاء میگیرند و پزشک عملکرد عصبی پاها را به همین علت می‌سنجد؛ برای مثال آزمون حسی و قدرت عضلات را انجام داده واکنش‌ رفلکسهای زانو و مچ پاها را بررسی می‌کند. بواسطه این بررسی‌ها پزشک می‌تواند صدمه‌ جدی ریشه های عصبی را تشخیص دهد.

آزمایش‌های تصویربرداری یا پرتونگاری ساده (اشعه ایکس)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام.آر.آی)،نوار عصب و عضله (ای. ام. جی)، سی تی اسکن، اسکن استخوان و سنجش تراکم استخوان بسته به نظر پزشک و برای تأیید تشخیص ممکن است درخواست شوند.

لازم بذکر است بسته به یافته های معاینه ممکن است بخصوص در مراحل اولیه کمردرد نیازی به بررسی های تصویربرداری و نوارعصب وعضله نباشد و بهتر است به هیچ عنوان اصراربه پزشک جهت این موارد نکنید.

درمان کمردرد

روش‌های متنوع غیرجراحی ودر برخی موارد جراحی برای درمان کمردرد یا درد ستون فقرات وجود دارد.

رایج‌ترین روش‌های درمان عبارت‌اند از:

داروها

استامینوفن، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، استروئیدهای خوراکی، داروهای مخدرخفیف، شل کننده‌های عضلانی، داروهای مخصوص درد نروپاتیک (ناشی از فشار روی عصب)، برخی ویتامینهای خاص، وضد افسردگی‌ها رایج‌ترین داروهایی هستند که به عنوان داروی کمردرد مصرف می‌شوند.

توجه داشته باشید که هر نوع دارو نقاط قوت، محدودیت‌ها و اثرات جانبی مختص به خود را دارد. پزشک با در نظر گرفتن معاینه و تشخیص علت کمردرد و شرایط خاص هر فرد (بیماریهای زمینه ای و سلامت عمومی‌) نسبت به تعیین و تجویز داروی مناسب برای درمان اقدام می کند.
کمردرد و دیسک کمر

توانبخشی و ورزش های کمر

ورزش کمر یکی از روش‌های کارآمد تسکین کمردرد است. ورزشها جهت تقویت عضلات طرفین ستون فقرات و عضلات شکمی از اهمیت ویژه ای برخوردارند. ممکن است برخی حرکات کششی جهت حفظ دامنه حرکتی و برطرف نمودن کوتاهی عضلات و تاندونها به شما آموزش داده شوند.

ورزشهای اختصاصی کمر با توجه به مشکل شما تجویز می شوند و جهت افزایش ماندگاری تاثیر سایر درمانها مثل دارو یا تزریق دیسک کمر و پیشگیری از عود کمردرد بسیار مهم می باشند. بهتر است ورزشها پس از گرمای موضعی مثل کیسه آب گرم (بمدت 15-20 دقیقه) انجام شوند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یکی از روش‌های درمان کمر درد است. باید توجه شود که در این شیوه نیز آموزش ورزشها و حرکات کششی و گرمای موضعی بیشترین اهمیت را دارند.

کمربند طبی و بریس

بین چند روز تا یکماه کمر بند طبی برای برخی انواع کمردرد و فتق دیسک کمر بسته به نظر پزشک لازم است. ممکن است بستن آن فراتر از یکماه و صرفا در موقعیتها و زمانهای خاص توسط پزشک توصیه شوند که نیاز به رعایت آن می باشد.

استفاده از کمربند یا بریس بخشی از درمان و مدیریت کمر درد می‌تواند باشد. توجه داشته باشید که در کمردرد عضلانی و مکانیکال بستن کمربند میله دار ضرورتی ندارد و در صورت لزوم برای چند روز فقط از کمربند پشمی یا کشی ساده استفاده شود.

کشش (تراکشن) ستون فقرات

در روش کشش (تراکشن) ستون فقرات، این بخش از بدن برای از بین بردن فشار روی دیسک‌ها کشیده می‌شود. کشش ستون فقرات در درمان فتق دیسک، سیاتیک، و تحت فشار بودن عصب کاربرد دارد. کشش ستون فقرات را می‌توان با توجه به نیازهای بیمار به صورت دستی یا ماشینی انجام داد. توجه داشته باشید که اثر این شیوه بصورت کامل اثبات شده نیست و نیاز به تحقیقات بیشتر در این زمینه می باشد.

درمان دستی یا مانیپولاسیون

درمان به روش دستی که به نامهای مانیپولاسیون و استئوپاتی و کایروپرکتیک نیز مشهور است، حرکات ماهرانه مفاصل‌ کمری با تکنیکهای خاص را دربرمی‌گیرد. این شیوه دراصل فشارمحوری کنترل شده، موضعی و با سرعت بالا است که گاهی با شنیدن صدای کلیک یا احساس “جا افتادن” همراه است که معمولاً موجب کاهش درد با منشاء فاست است. مانیپولاسیون برای دردهای سیاتیک و در صورت وجود فشار بر روی ریشه های عصبی می تواند خطرناک باشد.

طب سوزنی

طب سوزنی جهت کمردردهای مکانیکال یا عضلانی درمان موثری می باشد. این شیوه موجب کاهش اسپاسم عضلانی، ریلکس شدن عضلات کمری و بهبود درد می شود.

ماساژ

ماساژ عضلات کمری برای درد های مکانیکال و عضلانی و در موارد رگ به رگ شدن عضله توصیه می شود.

تزریق دیسک یا بلوک کردن ریشه عصب

برای بلوک و کاهش التهاب ریشه عصب معمولا داروی استروئید با بی‌حسی تحت هدایت ابزار تصویربرداری و داخل کمر تزریق می‌شود. چنانچه کمردرد ناشی از گیر افتادن یا التهاب عصب ستون فقرات باشد، این تزریق در تسکین کمر درد و پا درد مرتبط با آن مفید خواهد بود.

انواع مختلفی از این تزریقهای اختصاصی وجود دارد که بنامهای تزریق اپیدورال، تزریق داخل دیسک و گاهی بنام جراحی بسته و …. نامیده می شوند. ممکن است داروهای متفاوت و یا ابزارهای متفاوتی (لیزر، اوزون، پی آر پی و …) استفاده شوند. این تزریقها در صورتی نتیجه‌بخش خواهند بود که دقیقاً دارو را به نقطه مناسب در فضای ستون فقرات برسانند.

تزریق در مفصل فاست

تزریق داروی استروئیدی یا بی‌حسی در مفصل فاست نیز امکان‌پذیر است. مفاصل فاست مفصل‌هایی هستند که یک مهره را به مهره دیگر به گونه‌ای وصل می‌کنند که ستون مهره در یک راستا قرار بگیرد. این مفصل‌ها گاهی در اثر ابتلا به آرتروز و یا آرتریت آسیب می‌بینند.
کمردرد و دیسک کمر

بلوک و سوزاندن (ترمولیژن) عصب کوچک حسی مفاصل فاست

در صورتی که تزریق استروئیدی یا بی‌حسی در مفصل فاست موثر باشد ولی طول ماندگاری این اثر کوتاه مدت باشد می توان ابتدا عصبهای حسی مفصل فاست را بلوک و سپس آن را توسط ابزار خاص و بدون جراحی سوزاند. این شیوه به کاهش درد ناشی از فاست بصورت طولانی مدت تر کمک میکند ولی همیشگی و دائمی نیست.

جراحی

در برخی از انواع شدید دیسک کمری که به درمانهای معمول پاسخ نمی دهد و یا در شرایطی که پزشک با معاینه و روشهای تصویر برداری تصمیم می گیرد، لازم می باشد.

توصیه ها:

در صورت داشتن کمردرد تا حد امکان فعالیت‌های معمول روزانه خود را با شدت کمتر ادامه دهید. استراحت یک تا دو روزه (کمتر از یک هفته) به بهبودی کمک می کند ولی استراحت بیشتر توصیه نمی گردد. اگر درد بیش از چند روزطول بکشد و به گرما، استراحت، مسکن معمولی پاسخ نداده یا تشدید یابد، حتما به متخصص مراجعه کنید.

ممکن است پزشک درمان شما را مرحله به مرحله از شیوه های کم هزینه تر و آسانتر مثل دارو، ورزش خاص، کمربند، و یا فیزیوتراپی شروع کند و در صورت عدم بهبودی از تزریقهای اختصاصی ریشه های کمری و دیسک بهره جوید. تغییر سبک زندگی و حرکت‌های اصلاحی خاص برای تقویت عضلات جهت جلوگیری از بروز مجدد کمر درد دارای اهمیت فراوان می باشند.
نحوه صحیح نشستن، رانندگی کردن و سایر موارد را می توانید در دیگر صفحات این سایت بیابید.